آیا خودروهای امروزی هم نیازی به آب بندی دارند؟
شاید این سؤال بسیاری از خریداران خودروی صفر کیلومتر پس از تحویل از کارخانه باشد و ذهن آنها را به خود مشغول کند. به راستی رفتار ما با ماشین جدیدی که قرار است چند سال در خدمتمان باشد و با کمترین هزینه در شرایط مختلف آب و هوایی و محیطی به خوبی کار کند، در اولین روزهای استفاده باید متفاوت باشد؟
روزگاری بود که آب بندی موتور خودروها از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و به دلیل دقت کمتر دستگاه ها در ساخت قطعات حساس موتور و تولید اجزا با فلزات ساده تر، انجام یک سری اقدامات در جهت آماده سازی خودرو اجتناب ناپذیر بود. اما بحث درباره این موضوع دیگر قدیمی شده و آیا با وجود پیشرفت های زیادی که در صنایع ساخت و تولید قطعات صورت گرفته همچنان باید مواظب گاز دادن به خودروی نو باشیم؟
در ادامه مطلب سعی شده با نگاهی جامع به آنچه که امروز اتومبیل سازان به مصرف کنندگان خود توصیه می کنند و گردآوری نظرات معتبر شرکت هایی همچون مرسدس بنز، پژو، پورشه، جنرال موتورز، روغن موتورهای شل و موبیل و لاستیک سازی بریجستون به این موضوع بپردازیم، با این توضیح که اعداد ذکر شده در این مقاله مقادیری کلی بوده و برای تمام خودروها قابل استفاده نیستند.
به طور کلی واژه آب بندی برگردانی از اصطلاح Break- in است و در اجزای مکانیکی به روندی گفته می شود که در آن به منظور بهتر کار کردن قطعاتی که با یکدیگر در تماس هستند، فرصتی به آنها داده شود تا در معرض فرسایش قرار گرفته، به شکل نهایی رسیده و بتوانند در بهترین حالت اصطلاحاً در کنار هم به خوبی بنشینند.
این عملیات کمک می کند تا در طول مدتی که قرار است از آنها استفاده کنیم، عمرشان طولانی تر شود. امروزه با توجه به پیشرفت هایی که در صنعت ساخت قطعات صورت گرفته و استفاده از فلزاتی با آلیاژهای پیچیده تر (که به انتقال حرارت سریع تر قطعات کمک می کند) همچنین کم شدن تلرانس و فاصله بین قطعات، ماشین کاری، ریخته گری و مونتاژ بی نقص تر، زمان رسیدن به قرارگیری در بهترین حالت کوتاه تر شده و موجب شده تا معنای آب بندی نه به صورت گذشته اما به شکلی سریع تر انجام گیرد.
اکثر خودروسازان یک صفحه از دفترچه راهنمای مشتریان خود را به دوره مراقبت های اولیه از خودرو اختصاص می دهند و از آن به عنوان الزامی به منظور کارایی بهتر و افزایش طول عمر موتور نام می برند که می تواند مرجع خوبی برای استفاده کننده باشد.
اولین نکته در این دفترچه ها حاکی از آن است که محصول تولید شده نیاز به آب بندی و انجام اعمال خاصی ندارد اما نکاتی وجود دارد که راننده باید در هزار تا 1500 کیلومتر اولیه رعایت کند. نکته مهم دیگر این که رفتار ما با اتومبیل در روزهای اولیه کارکرد فقط منحصر به پیشرانه نبوده و قطعات حساس دیگری هم مانند لاستیک ها و لنت های ترمز، چه در زمان نو بودن خودرو و چه پس از تعویض، نیاز به مراقبت دارند.
تماس رینگ ها با دیواره سیلندر
ساعات اولیه شروع به کار موتور تأثیر بسزایی در طول عمر آن خواهد داشت. چند نقطه از موتور خودرو وجود دارد که ارتباط آنها با یکدیگر از حساسیت بیشتری برخوردار است. یکی از آنها سطح تماس رینگ پیستون با دیوار سیلندر است. به جهت حرکت آسان و آب بندی مطلوب، سطح اصطکاکی بین این دو با فیلمی از روغن همراه است. زمانی که در کارخانه کار ساخت سیلندر به اتمام رسید، شیارهایی با زاویه حدود 35 تا 45 در آن ایجاد می کنند که به عملیات هونینگ شناخته می شود. این امر باعث می شود سطح سیلندر صاف و صیقلی نبوده و روغن بتواند روی دیواره آن بیشتر بماند اما این شیارها در ابتدای کار می توانند دردسرساز باشند.
همانطور که میدانید در مرحله اول اگر از منظر میکروسکوپی به آن نگاه کنیم، لبه های تیز شیارهای تازه هونینگ کاری شده می تواند باعث ایجاد مشکل در موتور جدید شده و سطح تماس رینگ با دیواره را کاهش دهد. این مسئله موجب می شود رینگ موتور نتواند به خوبی روغن به جا مانده در فضاهای خالی بین دو لبه را در زمان پایین آمدن جارو کند و روغن به جا مانده در بالای پیستون باقی مانده و بسوزد که بالا رفتن مصرف روغن را هم به دنبال دارد. اما در مرحله دوم پس از مدتی کارکرد، با سائیده شدن لبه های تیز و افزایش سطح تماس بین رینگ و دیواره، آب بندی خوبی ایجاد شده است.
این پدیده در موتورهای کنونی سریع تر صورت گرفته و حتی به چند ساعت کار کردن در خودکارخانه محدود می شود. با این وجود در بین خودروسازان همچنان نظر بر این است که در 5 هزار کیلومتر اولیه میزان روغن موتور را به طور مرتب کنترل کنید. مسئله کم کردن روغن تا حدی ناشی از این مسئله بوده و طبیعی است. مثلاً طبق طراحی موتور خانواده پژو در 5 هزار کیلومتر اولیه در هر هزار کیلومتر حداکثر 5/0 لیتر روغن کاهش می یابد و بعد از این مسافت سطح روغن کم می شود ولی همواره به دلیل نیاز روغن کاری سوپاپ ها، این تبخیر روغن وجود دارد که طبیعی است.
زمان انجام اولین تعویض روغن
بعضی بر این باورند که به دلیل نو بودن خودرو، به علت وجود براده های فلزی ناشی از سایش اولیه قطعات و یا ذرات به جا مانده از زمان تولید شده در روغن موتور، باید اولین سرویس روغن را زودتر انجام داد اما این در حالی بوده که با توجه به آنچه گفته شد و طراحی موتورهای جدید، تعویض زودهنگام روغن موتور توسط تولیدکنندگان توصیه نمی شود و اغلب، تعویض روغن را در کیلومترهای 120 تا 160 هزار و یا یکسال از تاریخ کارکرد، پیشنهاد می کنند. از طرفی عمر روغن موتورهای امروزی به لطف استفاده از ترکیبات شیمیایی مصنوعی (سینتتیک) بیشتر شده و خواص تمیزکنندگی و ضد رسوبی آنها بهبود یافته است.
نکات مهم در پیمودن 1500 کیلومتر اولیه
از حرکت با سرعت یکنواخت خودداری کرده و همواره با سرعت های مختلف حرکت کنید تا سایش یکنواختی بین قطعات به وجود آید. همچنین اگر خودرو مجهز به کروز کنترل است، استفاده از آن توصیه نمی شود.
- سعی کنید دور موتور از 4 هزار دور بر دقیقه فراتر نرود و در صورت طی مسافرت های طولانی، توقف هایی در نظر گرفته شود.
- انتخاب دنده مناسب نقش بسزایی ایفا می کند. از بکارگیری دنده سبک تر در سرعت های پایین (دنده مرده) به دلیل ایجاد بار مضاعف روی زنجیره توانی خودرو خودداری کنید.
- در سراشیبی ها، کمک گرفتن از موتور به عنوان کاهنده سرعت می تواند در ابتدای کار آسیب جدی به موتور وارد کند.
- با خودرو، پرگاز شروع به حرکت نکنید.
- از انجام عمل KICK DOWN خودداری کنید (منظور حالیت در خودروهای با گیربکس اتواتیک است که راننده به منظور دستیابی به سرعت بیشتر، پای خود را به طور ناگهانی روی پدال گاز می فشارد و گیربکس به طور اتوماتیک برای برآورده کردن این خواسته، دنده سنگین تری را انتخاب می کند که باعث وارد آمدن فشار ناگهانی روی موتور می شود).
آداب استفاده از لاستیک های جدید!
به طور حتم به این مشکل برخورد کرده اید که در هنگام خرید کفش نو، تا چند روز اول احساس ناراحتی کنید، تا جایی که ممکن است فکر کنید در انتخاب اندازه آن دچار اشتباه شده اید. این موضوع در مورد لاستیک ها (که همچون پای خودرو هستند) هم می تواند به نوعی دیگر اتفاق بیفتد. در کار ساخت تایرها پس از آنکه لایه های مختلف لاستیک و فیبر با رشته هایی از سیم های فولادی در کنار هم قرار گرفتند، در مرحله آخر نوبت به ایجاد گل روی لاستیک می رسد، در این مرحله لاستیک را درون قالبی قرار می دهند که شکل گل ها را به خود بگیرد.
در این قسمت امکان چسبیدن مواد تشکیل دهنده به قالب وجود دارد و برای حل این موضوع از نوعی مایع چرب کننده استفاده می شود که حتی پس از آنکه کار ساخت تایر تمام شد و تا حدود 800 کیلومتر بعد از عمر کاری، همچنان روی سطح لاستیک باقی می ماند.
مشکل اصلی اینجاست که این مواد چرب می توانند باعث کاهش کشش تایرها و کاهش کیفیت سواری اصلی خودرو شود. در نتیجه توانایی های واقعی تایر بعد از جداسازی ماده روغنی و طی مدتی که خودرو در شرایط مختلف شتابگیری، ترمزگیری و شتاب های جانبی قرار گرفت، به شکل ایده آل خود خواهد رسید.
لنت های ترمز نو
معمولاً زمانی که دارویی را از داروخانه خریداری می کنید، برگه ای را به همراه دارد که دستور مصرف آن را توضیح می دهد. هنگام خرید لنت های ترمز هم در صورت اصل بودن نوع آن، می توانید چنین برگه ای را در جعبه پیدا کنید. برگ راهنما برای خریدار که حاوی نکات کاربری است.
از مهم ترین توصیه های ذکر شده راجع به لنت ها، عدم به کارگیری ترمزها به طور ناگهانی و سریع در 200 کیلومتر اولیه، پس از نصب لنت های جدید است.
زمانی که لنت ترمز جدیدی را روی چرخ ها نصب می کنید سطح دیسک چرخ و لنت ها باید به خوبی روی یکدیگر بنشینند و این نشست وقتی خوب اتفاق می افتد که لایه ای از مواد اصطکاکی لنت ترمز، از آن جدا شده و روی سطح دیسک چرخ بنشیند.
همانطور که در تصویر ملاحظه می کنید اگر بخواهیم سطوح را به طور میکروسکوپی مورد مطالعه قرار بدهیم، در حالت اول (که لنت های ترمز نو هستند) لنت با تمام سطح خود با دیسک برخورد نخواهد کرد و در ابتدا نواحی از قسمت های بلند دو طرف با یکدیگر تماس پیدا می کنند که ممکن است با صدای ناهنجاری هم همراه باشد. اما پس از مدتی و در حالت دوم، هم زمان با ترمزگیری و تبدیل انرژی جنبشی به انرژی حرارتی، بخشی از مواد اصطکاکی به صورت مکانیکی و اصطکاک به وجود آمده دچار شکست مولکولی شده و از دست می روند و در مکانیزم بعدی، بخشی دیگر از مواد که بیشتر مواد چسبنده لنت را تشکیل می دهند، به علت دمای بالای حاصله از لنت جدا شده و روی دیسک می نشینند. انتقال این مواد، به یکی شدن دو سطح کمک می کند و لایه ای یکنواخت را به وجود می آورد. حال اگر پخش شدن این مواد از روی لنت و انباشته شدن آنها روی دیسک به طور نامنظم و با ترمزگیری های سریع و ناگهانی انجام بگیرد، در نتیجه آن سطح ناهمواری را روی لنت ایجاد خواهد کرد که می تواند باعث لرزش و ترمزگیری خشن شود.