صدای سیستم ترمز و چگونگی رفع آن
یکی از آزار دهنده ترین صداها در خودرو، صدای جیغ لنت های ترمز در هنگام توقف است که به دلایل متعددی به وجود می آید. آنچه که صدای جیغ لنت ترمز نامیده می شود، در اصل یک لرزش با فرکانس بالاست. در ترمزهای دیسکی این رویدادی است ناشی از ارتعاش بین لنت های ترمز و صفحات دیسک (روتور)، یا بین لنت ها و کالیپرها یا گیره های نگه دارنده کالیپرها و یا بین گیره های نگه دارنده و پایه آنها. در تصویر بالا، صدای جیغ سامانه ترمز به وسیله روتور در آزمایشگاه ایجاد گردیده و توسط تجهیزات الکترونیکی تبدیل به گرافیک رنگی شده است.
در نقاطی که به رنگ قرمز به نمایش درآمده، بیشترین صدا ایجاد شده و نقاط سبز رنگ دارای کم ترین صدای تولیدی هستند.
در سیستم ترمزهای معروف به درام یا کاسه ای، لرزش ها م ی تواند بین کفشک ها یا همان لنت ها، کاسه ها و یا بین لنت ها و پلیت های پشتی آنها ایجاد شود. ناگفته نماند که صدای جیغ ترمزها ممکن است بیانگر وجود مشکلی باشد و قاعدتاً تنها راهی که می توان با انجام آن از صحت یا عدم صحت این موضوع اطمینان حاصل کرد، بازرسی سیستم ترمز است.
اگر در حین فرآیند بازرسی هیچ مورد خاصی مشاهده نشد، توصیه می کنیم برای رفع مشکل صدای ترمز، به انجام موارد زیر بپردازید:
- مرطوب کردن لنت ها
- روغن کاری کالیپرها یا گیره های نگه دارنده لنت ها و پیستون های ترمز
- تعویض قطعات کالیپرها مانند صفحات متحرک آن، پین ها یا بوش ها
- تعویض لنت های ترمز
- پرداخت کاری صفحات دیسک
- تمیز کردن ترمزها در سیستم درام
لنت های ترمز ضعیف ممکن است باعث بروز صدای جیغ ترمز شود
یکی از راه های رفع صدای جیغ ترمز، اطمینان از نصب صحیح لنت ها در کالیپر یا انبارک نگه دارنده آنهاست. چنانچه لنت های کالیپری که فقط دارای یک پیستون ترمز است دارای گیره ای باشد که برای ثابت نگه داشتن لنت باید خم شود، اطمینان حاصل کنید که بعد از خم شدن گیره، لنت ترمز را نتوان با دست جابجا کرد یا حرکت داد. اگر لنت ها دارای بست مخصوص، واشر و یا فنرهای مخصوص باشند، اطمینان حاصل کنید که تمامی قطعات سخت افزاری به نحو صحیحی در جای خود قرار گرفته اند.
چنانچه هنگام بازرسی به هیچ یک از این موارد برخورد نکردید، تصور نکنید که انجام آن ها غیرضروری بوده است. اگر لنت های ترمز به نحو درستی نصب شده باشند اما باز هم صدا ایجاد کنند، سه راه مؤثر و کم هزینه برای رفع مشکل وجود دارد:
1- لنت ها را جدا کرده و در پشت آنها یک لایه نارسانا قرار دهید. این لایه ها که معمولاً قابلیت خودچسبندگی دارند، باعث می شوند که لرزش ایجاد شده بین لنت و کالیپر از بین برود.
2- از ترکیبات خنثی کننده صدا در پشت لنت ها استفاده کنید. بعضی از این ترکیبات بعد از سخت شدن تبدیل به چیزی شبیه لاستیک شده که نقش بالش را برای لنت های ترمز ایفا می کنند.
3- از نوعی گریس خشک خاص استفاده کرده و پشت لنت های ترمز را به آن آغشته کنید. چنین نوع گریسی، پایداری زیادی داشته و در مقابل آتش سوزی یا شستشو مقاوم است. توجه داشته باشید که روی خود لنت ها یا دیسک ترمز، به گریس آغشته نشود.
رفع صدای ناشی از ارتعاش کالیپرها یا چنگک های نگه دارنده لنت ها و پیستون های ترمز از روش هایی که عنوان شد، می توان در انجام بازرسی کالیپرها نیز استفاده کرد. تمیز کردن و روغن کاری پایه های کالیپر می تواند تأثیر بسزایی روی از بین بردن لرزش و بی صدا کردن سیستم ترمز داشته باشد. چنانچه کالیپرها یا گیره ها به صورت جدی زنگ زده یا آسیب دیده باشند، باید نسبت به تعویض آنها اقدام شود اما در بسیاری از موارد، می توانید از طریق تمیز کردن، روغن کاری یا گریس کاری این قطعات (به خصوص در نقاط اتصال)، مجدداً آنها را بازسازی کنید.
اگر لقی زیادی بین کالیپر و سگک آن وجود دارد، می توانید با تعویض قطعات متحرک پین ها و یا بوش های آن، این مشکل را برطرف نمایید. در هنگام گریس کاری، دقت کنید از انواع گریسی که تحمل درجه حرارت بالا را دارند، استفاده شود.
لنت های ترمز مستعد در تولید صدا!
بعضی از لنت های ترمز، صدا دارتر از انواع دیگر هستند! معمولاً لنت های ترمز نیمه فلزی، چون استحکام بیشتری نسبت به انواع NAO یا ساخته شده از مواد آلی بدون آزبست دارند، بیشتر صدا تولید می کنند، ضمناً هنگام ترمزگیری، بخش های فلزی آن با سطح صفحه دیسک تماس پیدا کرده و ایجاد صدا می کنند. معمولاً میزان صدای تولیدی از هر لنت یا کفشک استفاده شده در سیستم ترمز، بستگی به مقدار و نوع مواد پر کننده و چسبنده آن دارد. عناصری مانند گرافیت، کربن و یا لاستیک اصلاح شده، می توانند در صورت اضافه شدن به لنت ترمز، کاهش صدای تولیدی آن به دنبال داشته باشند. فلز برنج نیز می تواند در کاهش صدا، نقش مهمی ایفا کند. در بسیاری از لنت های ترمز جدید، برای بی صدا کردن از فرمول هایی که در آن سرامیک به کار رفته استفاده می کنند.
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار روی صدای لنت، طرح آن است. چنانچه لبه های لنت پخ شده و فاقد تیزی باشند، می توانند بدون لرزش یا چنگ زدن به دیسک، روی سطح آن به راحتی بلغزند. ایجاد شیار روی لنت ها می تواند باعث تغییر فرکانس صدای تولیدی و خنثی شدن آن گردد.
بعضی انواع لنت ترمز نیز دارای پوشش خاصی هستند که وقتی دیسک برای اولین بار مورد استفاده قرار می گیرد، این پوشش را به سطح روتور منتقل کرده و ایجاد یک فیلم نازک روی روتور منتقل کرده و ایجاد یک فیلم نازک روی روتور می کند که کاهش صدا را به همراه داشته و همچنین عملکرد روتور را افزایش می دهد. چنانچه لنت ها علیرغم تمام مواردی که عنوان شد کماکان به ایجاد صدا ادامه دادند، تنها راه حل، تعویض آنهاست.
تعویض لنت های ترمز
برندهای مختلفی در بازار وجود دارند که بعضی بی صداتراز سایرین هستند، بنابراین می توان انواع آنها را مورد استفاده قرار دارد تا از میان آنها، بی صداترین انتخاب شود. اما موضوع مهمی که هنگام تعویض لنت ترمز باید مد نظر قرار داد این است که هرگز اقدام به تعویض انواع دارای آزبست یا بدون آزبست از نوع ارگانیک (NAO)، با انواع نیمه فلزی نکنید مگر آنکه این کار با انجام مشورت متخصصین صورت گیرد. زیرا این دو نوع، همانقدر که کم صداتر از انواع نیمه فلزی هستند، قابلیت تحمل حرارتی کمتری هم دارند و لذا، عواقب تعویض انواع نیمه فلزی با انواع آزبستی یا NAO در خودروهای دیفرانسیل جلو یا مینی ون ها (به خصوص در چرخ های جلو که حرارت زیادی تولید می کنند)، می تواند منجر به کاهش عمر لنت ها شود.
بعد از نصب لنت های ترمز جدید، بهتر است تا مدتی از انجام ترمزگیری های شدید خودداری کنید، مگر آنکه لنت ها از نوع Fully Cured بوده و نیازی به رعایت اولیه نداشته باشند. نحوه رانندگی شخص، می تواند در همان 300 کیلومتر اول، باعث از بین رفتن لنت های ترمز شود! به عنوان مثال، اگر راننده ای اقدام به توقف سریع در پشت هر چراغ راهنمایی کند، باعث می شود که رزین موجود در لنت ترمز، قبل از آنکه تبدیل به یک لایه پوششی برای لنت گردد، در اثر حرارت زیاد پخته شود و این قابلیت را از دست بدهد. لنت های ترمزی که نیاز به مراقبت های اولیه دارند، معمولاً می بایست بعد از 20 تا 30 مورد توقف آرام (به حدی که سرعت خودرو از 50 کیلومتر در ساعت تجاوز نکند) مورد بررسی قرار گیرند. فاصله بین هر توقف نیز باید حداقل 30 ثانیه باشد تا لنت ها فرصت خنک شدن پیدا کنند.
بازسازی روتور
علاوه بر تعویض لنت های ترمز، ممکن است بازسازی روتورها، باعث حل مشکل صدای تولیدی در سیستم ترمز شود. هموار بودن سطح دیسک ترمز می تواند در بی صدایی آن نقش بسیار مهمی ایفا کند. این هموار بودن به معنای آن است که تفاوت ضخامت در قسمت های مختلف دیسک، باید رقمی بین 15 تا 80 هزارم اینچ باشد (البته چنانچه کمتر از 60 هزارم اینچ باشد، بهتر است).
متأسفانه برای اندازه گیری این ضخامت، نیاز به ابزار الکترونیکی گران قیمتی به نام پروفیل متر سطح یا Surface Profilometer است که خرید آن برای افرادی به غیر از عرضه کنندگان تجهیزات و قطعات ترمز، توجیه ندارد لذا روش مناسب دیگر، استفاده از ابزاری به نام Surface Comparator Gauge یا گیج سنجش سطح بوده که کمتر از 50 دلار قیمت دارد و در بسیاری از فروشگاه های عرضه کننده قطعات خودرو، به فروش می رسد. روش دیگر کنترل سطح روتور، روشی تحت نام آزمایش نوک قلم است، بدین ترتیب که شما می توانید نام خود را روی روتور بنویسید، اگر جوهر خودکار خطوط یک دست از خود برجای گذاشت یعنی سطح کاملاً هموار است اما اگر خط جوهر شکسته شد و به صورت نقطه نقطه درآمد، یعنی سطح ناهمواره بوده یا پوشیده شده توسط روغن یا گریس است.
در هر حال، مشروط به آنکه کیفیت انجام کار مطلوب باشد، اینکه روتورها با چه روشی بازسازی شوند، اهمیت چندانی ندارد. ماشین های تراش مختلف اعم از کوچک و بزرگ در صورت استفاده صحیح می توانند عمل بازسازی را به خوبی انجام دهند، اما باید از ابزارهای کاملاً تیز، سرعت بالای محور ماشین تراش و میزان باربرداری درست استفاده شود. برای کسب بهترین نتایج، بسیاری از کارشناسان توصیه کرده اند که از ماشین تراش های دورانی استفاده گردد چرا که آنها قادرند سطوح هموارتری ایجاد کنند.
اگر میزان باربرداری بیش از حد زیاد باشد، سرعت دستگاه تراش می تواند ایجاد شیارهایی روی روتور کرده و آن را تبدیل به چیزی شبیه صفحات گرامافون های قدیمی کند! بدین ترتیب چون فاصله هایی بین نقاط برجسته و فرو رفته روی سطح دیسک به وجود می آید، لذا سطح آن ناهموار شده و بروز صدا در هنگام ترمزگیری اجتناب ناپذیر است. آنچه که مورد نیاز بوده، ایجاد شیارهای نازک با حداقل برجستگی و فرورفتگی است و از این روی، هنگام تراشکاری باید دقت زیادی به عمل آید. در رابطه با نوع تجهیزات توصیه های ویژه ای مطرح است، اما مناسب ترین گزینه ها این است که سرعت چرخش محور ماشین تراش را که مته روی آن بسته می شود باید روی دور ثابت 100 در دقیقه و میزان باربرداری سه هزارم اینچ در هر دور تنظیم کرد تا بدین ترتیب، بتوان سطح کاملاً همواری ایجاد نمود.
بعد از اتمام عملیات تراشکاری و باربرداری از سطح روتور، باید با سنباده شماره 150 (درجه سختی) اصطلاحاً پرداخت شود، بدین صورت که صفحه دیسک را روی یک محور سوار کرده و دو طرف آن را، در حالی که با سرعت آرامی در حال چرخش است سنباده زده و این کار را برای مدت 60 ثانیه ادامه دهید.
آخرین مرحله که معمولاً فراموش می شود و در عین حال از اهمیت زیادی برخوردار است، این بوده که روتورها باید کاملاً تمیز شوند و برای این کار، باید از آب و صابون و یک برس محکم استفاده گردد. استفاده از پاک کننده های شیمیایی که معمولاً به صورت گاز بوده چندان مؤثر نیستند و نمی توانند ذرات فلزی باقی مانده روی روتور را از آن جدا کنند. بدین ترتیب این ذرات وارد لنت ترمزی که تازه نصب شده، می شوند. برای اطمینان از اینکه روتور به خوبی تمیز شده می بایست یک تکه پارچه تمیز و سفید را در طول روتور کشید، چنانچه روی آن رگه های خاکستری دیده شد، نشانگر آن بوده که روتور ناپاک است.
برای پایین آوردن خطر بروز صدا در طول مدتی که لنت های ترمز، دوران آماده شدن بعد از نصب طی می کنند، روشی به نام آرام سازی ترمز یا Brake Silencing Treatment وجود دارد که عبارت است از استفاده از نوعی مواد شیمیایی گازی شکل که با پاشش آن روی روتور، باعث محو صدا می شوند. در این روش، از ذرات کوچک آلومینیوم، گرافیت و مولی استفاده می شود که قادرند فرو رفتگی های موجود در سطح روتور را بپوشانند.
صدای سیستم ترمز درام
یکی از عمده ترین دلایل بروز صدا در ترمزهای درام، ناشی از وجود گرد و خاک در کاسه ترمز است، لذا جداسازی درام و تمیز کردن ترمزها، یکی از الزامات جلوگیری از تولید صدا بوده که برای انجام این کار، می توانید از اسپری های پاک کننده سیستم ترمز استفاده کنید. هرگز با استفاده از هوای فشرده (به خصوص اگر از لنت های دارای آزبست در آنها استفاده شده باشد) اقدام به تمیز کردن درام نکنید، چون در این صورت میلیاردها ذره آزبست در هوا منتشر شده که استنشاق آنها، باعث بروز سرطان می شود. دلیل دیگر تولید صدا در سیستم های ترمز درام، وجود تماس ضعیف بین درام و کفشک ها بوده که برای رفع آن، باید یا اقدام به تعویض لنت ها کرد یا به بازسازی سطح درام برای افزایش قطر داخلی آن پرداخت.